12 Ağu İşini garantiye almak ve borçluyu baskı altına almak için etkin bir yöntem: İhtiyati Haciz
İcra davalarında İhtiyati Haciz çok tercih edilen bir müessesidir. Ancak İhtiyati Haciz tam olarak nedir ve nasıl uygulanır? Kısacası, İhtiyati Haciz neden talep edilir ve nasıl işler?
Ticaret hayatında birçok girişimci/şirket kesilen faturalarını (zamanında) ödemeyen borçlularla karşılaşır. Bu durum bazen bu girişimcilerin kendi ticari faaliyetlerinin bile tehlikeye düşmesine yol açar. İşte tam burada İhtiyaci Haciz enstrümanı borcunu ödemeyen borçlulara karşı alacaklıların elini güçlendiriyor. Zira İhtiyaci Haciz hem borçlunun mal varlığını ve bankadaki paralarını garanti altına alır ve dondurur hem de borçluyu bu hacizle zor durumda bırakarak ona ödeme yapması için bir baskı unsuru oluşturur. İhtiyaci Haciz talebinin bir diğer olumlu tarafı kanun ve prosedür gereği borçlu mahkeme ve hakim tarafından genelde dinlenmediği için ve duruşma yapılmadığı için borçluya kötü sürpriz etkisidir.
İhtiyati Haciz Tedbir Hakiminin (voorziengenrechter) izniyle alacaklının para alacağının borçlunun mallarının ve banka hesaplarının garanti ve koruma altına alınmasıdır. Haciz fiilen İcra Memuru (gerechtsdeurwaarder) tarafından uygulanır. Bu uygulama örneğin borçlunun menkullerine (beyaz eşya, araba, televizyon vs.) İcra Memuru tarafından haciz konularak veya bankaların bir banka hesabını ‘dondurmasını’ sağlamakla hayata geçirilir. Böylece borçlunun bu değerler üzerinde tasarruf yetkisi imkansızlaştırılır.
Bu çerçevede İhtiyati Haciz müessesenin daha genel olan İhtiyati Tedbir müessesinden ayrı görmek lazım. İhtiyati Tedbir herhangi bir hukuk davası konusu olan farklı hakların koruma altına alınması için talep edilebilen bir uygulamadır. (örneğin mirasçılık davalarında taşınmazların koruma altına alınması, kişisel haklara saldırı sebebiyle bir kitabın yayınlanmasını geçici olarak engellemek gibi). İhtiyati Haciz yukarda belirtildiği gibi para alacaklarının garanti alınmasını sağlayan bir uygulamadır.
İhtiyati Haciz nedenleri
1. Bir alacak hakkının ödenmesine karşılık teminat oluşturmak ve borçlunun mal varlığını koruma altına almak.
Pratikte alacak/icra davası öncesi mallarını ve parasını ‘kaybedebilir’. Borçlu hızlıca mallarını satar veya devredebilir. İhtiyati Haciz müessesi bu tür işlemlerin önünü keser. İhtiyati Haciz sayesinde açılacak veya açılan esas dava sonunda alacaklı leyhine çıkacak bir karar öncesinde alacağının garanti altında olmasını sağlar.
2. Alacaklı tarafından borçluya uygulanan bir baskı yöntemi. İhtiyati Haciz bir borçlunun mallarını ve banka hesaplarını koruma altına alarak ve üzerinde borçlunun tasarruf yetkisini kaldırdığı için özellikle ödenmeyen veya zamanında ödenmeyen faturaların ödenmesini sağlamak için çok etkin bir yöntemdir.
3. Borçluya alacaklı tarafından kötü sürpriz olarak ‘baskın’ yapmak. Yukarda belirtildiği gibi prosedür gereği bir borçlu İhtiyaci Haciz talebi sürecinde mahkeme tarafından çoğu zaman bilgilendirilmez. Böylece mal ve para kaçırma fırsatı ve zamanı oluşmaz.
İhtiyati Haciz şartları
İhtiyati Haciz Tedbir Hakiminin iznine bağlıdır. Bu doğrultuda İhtiyati Haciz talebi sadece bir avukat tarafından dilekçeyle Tedbir Hakimine başvuruyla mümkündür. Avukat bu dilekçede hangi nedenlerden ötürü İhtiyati Haciz talep edildiğini ve borçlunun hangi mal ve banka hesaplarına uygulanmasını istediğini belirtmek zorundadır. Dilekçeyle Tedbir Hakiminden talep üzerine genelde borçlunun görüşü/savunması alınmaz ve herhangi bir duruşmaya çağrılmaz. Dolayısıyla İhtiyati Haciz genelde borçluyu hazırlıksız yakalar. Hakim sınırlı bir değerlendirme sonunda İhtiyati Haciz talebini kabul eder veya reddeder. Kabul ederse Tedbir Hakimi aynı anda alacak miktarını ve kaç para karşılığı İhtiyati Haciz uygulanacağını belirler.
İhtiyati Haciz için önce alacaklı davası açılmasına gerek yok
İhtiyati Haciz borçluyu hazırlıksız yakalamak ve baskı uygulamak için etkin bir yöntemdir zira Hollanda kanunlarinda Tedbir Hakiminden ihtiyati haciz talep etmek için alacaklı tarafından önceden bir esas alacaklı davası açılması şartı yoktur. Kanuna göre bir alacaklı önce İhtiyati Haciz talep edebilir.
Alacaklı sadece Tedbir Hakiminin belirleyeceği bir süre içinde, İhtiyati Haciz kararından sonra, esas teşkil eden bir alacaklı davası açmak zorundadır. Genelde bu süre 2 hafta olarak verilir. Eğer alacaklı bu süre içinde bir alacaklı davası açmazsa konulan İhtiyati Haciz de resen düşer.
İhtiyati Haciz ve kaldırılması
Yukarda belirtildiği gibi İhtiyati haciz Tedbir Hakiminin belirledigi süre içinde alacaklı davası açılmadığında resen düşer ve kalkar. Ancak borçlu tarafından başvurulan nöbetçi/yıldırım mahkemesi (opheffingskortgeding) tarafından da borçlu talebi üzerine de mahkemenin kararıyla da kaldırılabilir. Borçlu konulan İhtiyati Hacizin gereksiz, yetersiz veya haksız nedenlerden ötürü uygulandığını ileri sürmek zorundadır. Örneğin borçlu alacaklının ileri sürdüğü gibi bir borcu olmadığını, veya yeterince teminatın mevcut olduğunu ve malvarlığı ‘kaçırma’ riskinin bulunmadığını ileri sürebilir ve mahkeme bu doğrultuda kanaat getirirse İhtiyati Haciz kaldırılır. Tabi ki şekil ve usül şartları da bu çerçevede değerlendirilir. Son olarak borçlu tarafından alacaklının para alacağına karşılık farklı bir teminat gösterilirse de İhtiyati Haciz kaldırılır.
Borçlu tarafından teminat verilmesi
Borçlu tarafından alacaklının para alacağına dair talebine karşılık bir banka teminat mektubu, ipotek veya tapu şerhi de verilebilir. Bu tür davalarda borçlu genelde banka teminat mektubunu tercih eder. Dolayısıyla borçlu tarafından banka teminat mektubu verilirse İhtiyaci Haciz kaldırılır. Eğer hukuki süreç içinde alacaklı tarafından haksız olarak İhtiyati Haciz konulduğu tespit edilirse alacaklının hukuki sorumluluğu doğar. Alacaklı böyle durumlarda borçlunun İhtiyati Haciz sebebiyle gördüğü zararları ödemek zorundadır. Örneğin arabasına haksız olarak ihtiyati haciz konulan borçlu bundan ötürü başka araba kiraladıysa alacaklı bu araç kirasını ödemek zorundadır.
Tabi ki haksız olarak uygulanan İhtiyaci Haciz borçlu açısından çok daha büyük maddi zararlara yol açabilir. Kanun gereği haksız yere konulan bir İhtiyaci Haciz alacaklı borçlunun göreceği olası zararlardan sorumlu tutulur. Bu sebeptendir ki çok cazip yönleri olmasına rağmen siz siz olun ve bir alacaklı olarak tedbirli ve ihtiyatlı davranın. İhtiyati Haciz müessesini iyi bir uzman avukatınızla titizlikle değerlendirip öyle karar verin.